اهداف تربیت عقلانی مبتنی بر مراحل تکوین آگاهی در پدیدارشناسی هگل
محورهای موضوعی : تاریخ و ماهیت رشته فلسفهٔ تعلیم‌وتربیت، مکاتب و رویکردهای فلسفهٔ تعلیم‌وتربیت قدیم و جدید ،تاریخ اندیشه و عمل تربیتی (سیاست‌ها، برنامه‌ها، اقدامات و...) مفاهیم، گزاره‌ها و نظریه‌های تربیتی آراء مربیان و فیلسوفان تربیتی روش‌شناسی پژوهش‌های تربیتی انواع تربیت مسائل تعلیم‌وتربیت ایران و جهان برنامه درسی و آموزش در رشته‌های گوناگون
رضاعلی نوروزی
1
*
,
فهیمه حاجیانی
2
1 - دانشگاه اصفهان
2 - دانشجوی دکتری رشته فلسفه تعلیم و تربیت ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران
کلید واژه: هگل, عقل, آگاهی, تربیت عقلانی, پدیدارشناسی,
چکیده مقاله :
هدف اصلی این پژوهش تحلیل مفهوم عقل در رویکرد پدیدارشناسی هگل، به منظور استنتاج اهداف تربیت عقلانی از منظر وی می‌باشد. پژوهش حاضر از نوع پژوهش‌های کیفی و روش تحقیق بکار رفته، روش قیاس عملی فرانکنا است. در این پژوهش، عقل در سلسله مراتب پیشرفت و تکامل خود به ترتیب به «عقل مشاهده‌گر»، «عقل فعّال»، «عقل عملی» و «عقل مطلق» تقسیم گردید. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که اهداف تربیت عقلانی در مرحله «عقل مشاهده‌گر» شامل استفاده از مقولات «کیفیت»، «کمیّت» و «اندازه» در مرحله «یقین حسی» و «ادراک حسی»؛ و استفاده از «بازتاب تأمّل» در مرحله «فاهمه»؛ و استفاده از «ایده امر نیک» در مرحله «خودآگاهی ذهنی» است. همچنین اهداف تربیت عقلانی در مرحله «عقل فعّال» شامل احترام به شخص چون غایت فی‌نفسه و احترام به حقوق دیگران است. اهداف تربیت عقلانی در مرحله «عقل عملی» شامل استفاده از «قصد»، «نیت» و «غایت» خردمندانه به منظور دستیابی به «نقد آگاهی اخلاقیاتی» و ایجاد «نگرش اخلاقیاتی» در فرد است و اهداف تربیت عقلانی در مرحله «عقل مطلق» نیز شامل استفاده از هنرهای دینی به منظور شناخت «ذات مطلق» است.
The main purpose of this paper is to analyze the concept of intellect in Hegel's phenomenological approach to infer the goals of intellectual education from his viewpoint. The present study is descriptive research, and the research method is Frankenna's practical analogy. This study considers intellect to be divided into the hierarchal stages of "observant intellect," "active intellect," "practical intellect," and "absolute intellect," respectively, in terms of development and evolution. Results of the present study indicate that intellectual education at the stage of "observant intellect" includes the use of the "quality," "quantity," and "size" in the stage of "sensory certitude," "contemplation reflection" in the stage of "comprehension," and "good work idea" in the stage of "mental consciousness." Besides, the goals on intellectual education at the stage of "active intellect" include respect for the person as a goal in essence, and respect for the rights of others. The goals behind intellectual education at the "practical intellect" stage include the use of wise "purpose," "intention," and "aim" to achieve "moral consciousness critique" and the formation of "moral attitude" in the individual. The goals of intellectual education at the stage of "absolute intellect" include the use of religious arts to perceive the "absolute essence".
اردبیلی، محمدمهدی (۱۳۹۴). هگل: از متافیزیک به پدیدارشناسی. تهران: علمی.
استرن، رابرت (۱۳۹۶). هگل و پدیدارشناسی روح. (محمدمهدی اردبیلی، محمدجواد سیدی، مترجمان). تهران: ققنوس.
باقری‌نوع‌پرست، خسرو (۱۳۸۹). رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفهٔ تعلیم‌وتربیت. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
ثقفی، مریم (۱۳۹۲). عقل و خودآگاهی در فلسفه تاریخ هگل، مجله پژوهش‌های معرفت‌شناختی(آفاق حکمت)،۲ (۵)،۱۰۲ -۷۵.
رشیدی، شیرین؛ کشاورز، سوسن؛ بهشتی، سعید؛ صالحی، اکبر (۱۳۹۶). ارائه الگوی نظری تربیت عقلانی جهت نظام آموزش‌وپرورش رسمی و عمومی براساس مبانی معرفت‌شناختی قرآن‌کریم، مجله مسائل کاربردی تعلیم‌وتربیت اسلامی،۲ (۲)، ۳۶-۷.
زالی، مصطفی؛ طالب‌زاده، حمید (۱۳۹۶). گذار از شکاکیت و ضرورت تفسیر متافیزیکی از امر مطلق در فلسفه هگل، مجله تأملات فلسفی، ۷ (۱۸)، ۷۴-۳۷.
ستیس، واتر ترنس (۱۳۹۳ الف). فلسفه هگل. (حمید عنایت، مترجم). تهران: امیرکبیر.
ستیس، واتر ترنس (۱۳۹۳ ب). فلسفه هگل. (حمید عنایت، مترجم). تهران: امیرکبیر.
سفیدخوش، میثم (۱۳۹۳). پدیدارشناسی هگلی و معناداری زندگی، مجله حکمت و فلسفه، ۱۰ (۱)، ۹۲-۷۹.
محمودی، ایوب؛ نوروزی، رضاعلی؛ حیدری، محمدحسین؛ سفیدخوش، میثم (۱۳۹۸)، الگوی تربیت اخلاقی هگل بر مبنای دیالکتیک آگاهی، مجله پژوهش‌نامه مبانی تعلیم‌وتربیت، ۹ (۲)، ۱۲۵- ۱۰۵.
فیندلی، جان. ن؛ بربیچ، جان. و (۱۳۹۵). گفتارهایی دربارهٔ فلسفهٔ هگل (حسن مرتضوی، مترجم). تهران: چشمه.
فلاح رفیع، علی (۱۳۸۳). پدیدارشناسی هگل، ابعاد و تأثیر آن در آموزش‌وپرورش، مجله معرفت فلسفی، (۵)، ۱۳۲-۱۰۹.
هگل، فریدریش (۱۳۷۸). عناصر فلسفه حق (مهبد ایرانی طلب، مترجم). تهران: قطره.
هگل، فریدریش (۱۳۹۱). مقدمه‌ای بر زیبایی‌شناسی (ستاره معصومی، مترجم). تهران: آرشام.
هگل، فریدریش (۱۳۹۵). دانش پدیدارشناسی روح (ابراهیم ملک اسماعیلی، مترجم). تهران: نگاه.
هگل، فریدریش (۱۳۹۹). پدیدارشناسی روح (مسعود حسینی، محمدمهدی اردبیلی، مترجمان). تهران: نشرنی.
مرزوقی، رحمت‌الله؛ صفری، یحیی (۱۳۸۶). مبانی و روش‌های تربیت عقلانی از منظر متون اسلامی. مجله تربیت اسلامی، ۳ (۵)، ۱۳۴-۱۱۵.
مشکات، محمد؛ دهباشی، مهدی (۱۳۸۷). رابطه پدیدارشناسی و منطق هگل. مجله نامه حکمت، ۶ (۱)، ۱۵۵-۱۲۹.
Hegel, G. W. F. (2017). The Logic of Hegel (W. Wallace, Trans.). Oxford: Oxford University Press.