بررسی و نقد نسبت فرهنگ با تعلیم‌وتربیت از منظر عاملیت فرد در اسنادبالادستی
محورهای موضوعی : تاریخ و ماهیت رشته فلسفهٔ تعلیم‌وتربیت، مکاتب و رویکردهای فلسفهٔ تعلیم‌وتربیت قدیم و جدید ،تاریخ اندیشه و عمل تربیتی (سیاست‌ها، برنامه‌ها، اقدامات و...) مفاهیم، گزاره‌ها و نظریه‌های تربیتی آراء مربیان و فیلسوفان تربیتی روش‌شناسی پژوهش‌های تربیتی انواع تربیت مسائل تعلیم‌وتربیت ایران و جهان برنامه درسی و آموزش در رشته‌های گوناگونحمیده فرح بخش 1 , خسرو باقری 2 * , دکتر نرگس سجادیه 3
1 - دانشگاه تهران
2 - دانشگاه تهران
3 - دانشگاه تهران
کلید واژه: عاملیت, فرهنگ, تعلیم‌وتربیت, اسنادبالادستی, نظام معیار اسلامی,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر در پی بررسی و نقد نسبت فرهنگ و تعلیم‌وتربیت از منظر عاملیت فرد در اسناد بالادستی (سند تحول بینادین آموزشوپرورش و سند مبانی نظری تحول بنیادین) است. برای رسیدن به هدف، اسناد مذکور با روش تحلیل محتوای کیفی، تحلیل مفهومی از نوع «تفسیر مفهومی» و «ارزیابی ساختار مفهوم» شده‌اند. در این بررسی نشان داده شده است که اسناد بالادستی که نقشی قابل توجه در تعریف نسبت‌‌های مذکور دارند، در این زمینه، دچار نوعی تعارض درونی هستند. در این اسناد از یک طرف بر مفاهیمی چون عاملیت فرد، تعامل ناهم‌تراز، سنت‌‌گرایی تحولی و تحول و پویایی فرهنگ تأکید شده است که می‌توان آنها را از جمله نقاط قوت اسناد بالادستی به شمار آورد. از طرف دیگر، در تبیین هر یک از مفاهیم ذکر شده، بر ابتنای آنها بر مقوله «نظام معیار اسلامی» تأکید شده است. همین امر موجب ایجاد نوعی تعارض درونی بین مفاهیم موجود در اسناد در زمینه تبیین نسبت مورد نظر شده است که مانع از رسیدن به درک درستی از این نسبت می‌شود. در این پژوهش مصادیق این تعارض بررسی شده است که عبارتند از: محوریت نظام معیار اسلامی، ابهام ماهیت فرهنگ در اسناد بالادستی، ناهم‌خوانی مفهوم تعامل ناهم‌تراز با تأکید بر «نظام معیار اسلامی»، غلبه فرهنگ‌گرایی و سنت گرایی بر عاملیت، و مرزهای مفهومی مبهم میان انتقال فرهنگ و انتقاد به فرهنگ.
The present paper seeks to study and critique the relation of culture and education regarding agency in education documents of Iran. In order to reach this aim, the education documents are studied through qualitative content analysis and conceptual analysis methods especially concept interpretation method and conceptual structure assessment method . This study revealed that there is an internal contradiction in this documents despite the main role they have in explaining this relation. In these documents, concepts like agency, asymmetrical interaction, dynamic of culture and developmental traditionalism have been emphasized which can be regarded as the strength points of documents, on the other hand it is stressed that all this concepts must be grounded on the Islamic criterion system, And this lead to the internal contradiction between these concepts in these documents. This paper studied the evidences of this contradiction and classified them as the governance of the Islamic criterion system, ambiguity of the meaning of the culture, contradiction of asymmetrical interaction with emphasizing on the Islamic criterion system, dominance of the traditionalism on agency and ambiguous conceptual boundaries between culture transmission and culture criticism.
ایمان، محمد تقی؛ نوشادی، محمدرضا (1390). تحلیل محتوای کیفی. پژوهش. (2)3، 15-44.
باقری، خسرو (1382). تدوین مبانی انسان شناختی اسلام برای علوم اسلامی (اثر پژوهشی منتشر نشده). تهران: پژوهشکده تعلیم‌وتربیت وزارت آموزشوپرورش.
باقری، خسرو (1390). هویت علم دینی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
باقری، خسرو (1392). الگوی مطلوب آموزشوپرورش در جمهوری‌اسلامی ایران. تهران: انتشارات مدرسه.
تبریزی، منصوره (1393). تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرائی. فصلنامه علوم اجتماعی. 64. 138-106.
خلیلی، سمانه؛ باقری، خسرو (1396). صورت‌بندی فلسفه تعلیم‌وتربیت ضمنی در فرهنگ ایران باستان. دوفصلنامه فلسفه تربیت. 1(2). 5-28.
خلیلی، سمانه؛ باقری، خسرو؛ فاضلی، نعمت‌الله؛ ایروانی، شهین (1394). رویکرد تلفیقی به فرهنگ ایران: بازخوانی اندیشه‌های سروش، شریعتی و رجایی. جامعه پژوهی فرهنگی. 4(6). 57-83.
سلطانی، مریم (1386). تحلیل ویژگی‌های فرهنگی ایران و بررسی اقتضائات آن برای فلسفه تعلیم‌وتربیت (پایان نامه کارشناسی ارشد)، دانشکده روان‌شناسی وعلوم تربیتی دانشگاه تهران.
سند تحول بنیادین (1390). شورای عالی انقلاب فرهنگی.
صادق‌زاده، علیرضا و همکاران (1390). مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم‌وتربیت رسمی عمومی جمهوری‌اسلامی ایران، تهران: دبیرخانه شورای عالی آموزشوپرورش.
طباطبایی، جواد (1398). ملت دولت و حکومت قانون (جستار در بیان نص و سنت). تهران: مینوی خرد.
کومبز، جرالد آر؛ دنیلز، لو روی بی(1387). پژوهش فلسفی: تحلیل مفهومی. در: شورت، ادموند سی. روش‌شناسی مطالعات برنامه درسی (65-43). (ترجمه خسرو باقری). تهران: سمت.
مهرمحمدی، محمود ( 1384). تعلیم‌وتربیت، فرهنگ و جهانی شدن. اولین همایش جهانی شدن و تعلیم‌وتربیت.
Bagheri Noaparast, K. (2014). Richard Rorty's conception of philosophy of education revisited. Educational Theory 64(1). 75-98.
Bagheri Noaparast, K. (2016). Islamic education as asymmetrical democratic interaction. In Nel Nuddings & Helen Lees (eds.), Palgrave International Handbook of Alternative Education. New York: Macmillan Press.
Bissoondath, N. (1994). Selling illusions: The cult of multiculturalism in Canada. Toronto: Penguin Books.
Bradley, N. (2018). Essentialism in the Concept of Culture: Gauging Belief. Journal of Intercultural Communication. 21, 1-2.
Connors- Stack, M. (1995). Multicultural Education, A Critical Analysis of Policy and curriculum. (Master of education dissertation). Available from ProQuest Dissertations and Theses database.
Hirsch, E.D. (1988). Cultural literacy: what every American needs to know. United States: Vintage Books.
Metro-Roland, D. (2008). Culture, Dialogue & Multicultural education. A philosophical Hermeneutic Approach. (Doctoral dissertation). Available from ProQuest Dissertations and Theses database.
Ornstein, A., levine, D., Gutek, G., & Vocke, David. (2015). Foundation of education: United States: Cengage Learning.