معرفی کتاب: بررسی انتقادی ساختار - محتوا در کتاب «فلسفۀ تعلیم‌وتربیت‌اسلامی»
محورهای موضوعی :محمود هدایت افزا 1 * , حسن حاجی زاده اناری 2
1 - دانشگاه فرهنگیان
2 - گروه معارف اسلامی پردیس پسرانۀ دانشگاه فرهنگیان، تهران
کلید واژه: .فلسفه¬های مضاف, مکاتب غربی, فلسفۀ تعلیم¬وتربیت, روش فلسفۀ اسلامی, مبانی نظری, اصول تجویزی.,
چکیده مقاله :
در دانشگاه فرهنگیان، آموزش دروسی تحت عنوان «واحدهای علوم تربیتی» برای همۀ گروه¬های آموزشی، الزامی است. مهم¬ترین این واحدها، درس «فلسفۀ تعلیموتربیت» است. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در سال 1400 کتابی با عنوان فلسفۀ تعلیم¬وتربیت اسلامی، برای آموزش در دانشگاه فرهنگیان منتشر کرد. گرچه عناوین فصول کتاب، در مجموع هدف مزبور را تأمین کرده، امّا متن اصلی آن به لحاظ برخی الگوهای روشی و محتواهای غیر فلسفی، قابل نقّادی است. نوشتار پیش‌رو، با روش تحلیل مفاهیم، تأکید بر موضوع و روش درس و توجّه به واقعیات عینی جامعه، عهده¬دار ارزیابی ساختار اثر مزبور و اشکالات محتوایی مترتب بر آن است. ورود نامناسب مؤلّفان به موضوع درس، بی¬اعتنایی به سیر تاریخ تکوّن فلسفه¬های مضاف، عدم دقّت لازم در طرح آرای متفکّران غربی دربارۀ فلسفۀ آموزش¬وپرورش، تقسیم¬بندی فصول کتاب از حیث تمایز مبانی نظری از اصول تجویزی و رویکرد کمّی به نصوص دینی؛ از جمله ایرادات ساختاری اثر مزبور به شمار می¬آیند. این ساختارهای نامناسب، سبب ناکامی در تبیین فلسفۀ تعلیم¬وتربیت به عنوان معرفتی از نوع درجه دوم، بی-توجّهی به تفاوت مباحث فلسفۀ تعلیم¬وتربیت از خود آن دانش و خطای فاحش در تبیین روش فلسفۀ تعلیم-وتربیت با قید اسلامی شده است. نکته مهم آن‌که برای رفع بسیاری از این نواقص، امکان بهره¬مندی از منابع متعدّدی به زبان فارسی وجود داشت، چنان که اندکی از آن کتب و مقالات، در پژوهش نقّادانه پیش‌رو، معرّفی و بعضاً مورد استفاده قرار گرفته¬اند.
.
.قرآن کریم
ابن‌رشد، محمّدبن‌ولید (1993م). تهافت التّهافت، (محمّد العریبی، مصحّح)، بیروت: دارالفکر.
باقری، خسرو (1398). درآمدی بر فلسفۀ تعلیموتربیت جمهوری اسلامی ایران (اهداف، مبانی و اصول)، مجلّد اوّل، تهران: علمی و فرهنگی.
باقری، خسرو (1400). یک رؤیا و دو بستر (تنش‌زدایی از دانشگاه و علوم انسانی)، تهران: مؤسّسۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
برنجکار، رضا (1393). روش‌شناسی علم کلام (اصول استنباط و دفاع در عقاید)، تهران: سمت.
تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمّد (1410ق). غررالحکم و دررالکلم، (سیّد مهدی رجایی، مصحّح)، قم: دار الکتاب الإسلامی.
چترجی، گ.ک. (1393). تجربه‌گرایی، (جواد یوسفیان، مترجم)، در سروپالی رادا کریشنان (ویراستار)، تاریخ فلسفۀ شرق و غرب، مجلّد دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
خسروپناه، عبدالحسین (1389). فلسفۀ فلسفۀ اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
داودی، محمّد و کارآمد، حسین (1400). فلسفۀ تعلیموتربیت اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
رهنمایی، سیّد احمد (1397). فلسفۀ تعلیموتربیت اسلامی (غربی و اسلامی)، تهران: سمت.
شریف‌الرضی، محمّدبن‌حسین (1414ق). نهج البلاغة، (علینقی فیض‌الاسلام، مترجم)، قم: هجرت.
طباطبایی، سید محمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جامعة مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
عسکری، سیّد مرتضی (1426ق). معالم المدرستین، قم: مرکز الطباعة و النشر للمجمع العالمی لأهل‌بیت علیهمالسلام.
قطب‌الدین شیرازی، محمود بن مسعود (1369). درّة التاج، (سیّد محمّد مشکات، مصحّح)، تهران: حکمت.
کانت، ایمانوئل (1388). تمهیدات، (غلام‌علی حدّاد عادل، مترجم)، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کلینی، محمّد بن یعقوب (1407ق). الکافی، (علیاکبر غفّاری و محمّد آخوندی، مصحّحان)، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ملّاصدرا، محمّدبن ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت: دار احیاء التراث.
مینایی، زهرا (1394). «فلسفۀ تعلیموتربیت اسلامی، تعلیموتربیت اسلامی نیست!»، در روایتهایی از فلسفۀ تعلیموتربیت، قم: کتاب فردا.
نجفی، موسی (1393). نظریۀ تمدّن جدید اسلامی، اصفهان: آرما.
هدایتافزا، محمود (1393). «کژیها در جدال با مدّعی»، ماهنامۀ کتاب ماه فلسفه، شماره 82، تهران: خانۀ کتاب.
همّتیفر، مجتبی (1394). «هفت تصوّر من از فلسفۀ تعلیموتربیت»، در روایتهایی از فلسفۀ تعلیموتربیت، قم: کتاب فردا.
یثربی، سیّد یحیی (1388). تاریخ تحلیلی انتقادی فلسفۀ اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.