خرد و خردورزی از منظر علوم اعصاب براساس دیدگاه آنتونیو داماسیو و بررسی دلالتهای آن برای تربیت عقلانی
محورهای موضوعی : تاریخ و ماهیت رشته فلسفهٔ تعلیم‌وتربیت، مکاتب و رویکردهای فلسفهٔ تعلیم‌وتربیت قدیم و جدید ،تاریخ اندیشه و عمل تربیتی (سیاست‌ها، برنامه‌ها، اقدامات و...) مفاهیم، گزاره‌ها و نظریه‌های تربیتی آراء مربیان و فیلسوفان تربیتی روش‌شناسی پژوهش‌های تربیتی انواع تربیت مسائل تعلیم‌وتربیت ایران و جهان برنامه درسی و آموزش در رشته‌های گوناگون
آزاد محمدی
1
(دانشگاه تهران)
خسرو باقری
2
(دانشگاه تهران )
دکتر محمود تلخابی
3
(دانشگاه فرهنگیان)
دکتر نرگس سجادیه
4
(دانشگاه تهران)
کلید واژه: فرضیهٔ نشانگر جسمی, خردورزی, تربیت عقلانی, هیجان, احساس,
چکیده مقاله :
هدف اصلی این پژوهش بررسی خرد و خردورزی از دیدگاه آنتونیو داماسیو (با تأکید بر فرضیهٔ نشانگرهای جسمی) و بیان دلالتهای آن در تربیت عقلانی است. پرسش اساسی این است که آنچه داماسیو در قالب فرضیهٔ نشانگر جسمی دربارهٔ خردورزی می‌گوید، چه دلالت‌هایی برای تربیت عقلانی دارد؟ برای پاسخ به این سؤال از روش پژوهش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. دیدگاه زیست‌عصب‌شناسانهٔ داماسیو با تأکید بر نقش بدن و تنظیمات زیست‌شناختی (تعادل حیاتی، اصل ارزش، هیجانات و احساسات) رشدِ خرد را در بستر و بر محور هیجانات و احساسات می‌داند. داماسیو معتقد است درهم‌تنیدگی و انسجام میان شناخت و جنبه‌های عاطفی، ضرورتی است که طی تکامل ارگانیسم برای حفظ و مدیریت حیات به وجود آمده است؛ از این‌رو کارکرد صحیح استدلال و خردورزی اساساً وابسته به کارکرد درست هیجانات و احساسات است. در این دیدگاه نقص خردورزی به جای اینکه شناختی باشد، به نقص در کارکرد هیجانات و احساسات مربوط است. بنابراین، چنانچه سیستم هیجانی دچار بدکارکردی شود، فرآیند تصمیم‌گیری و خردورزی نیز با نقصی بنیادین روبه‌رو خواهد شد. از جمله دلالتهای دیدگاه داماسیو برای تربیت عقلانی و پرورش خردورزی عبارتند از؛ (الف) به رسمیت شناختن نقش سازندهٔ عواطف در پرورش قوهٔ عقلانی و مهارت استدلال، (ب) بهره‌گرفتن از ظرفیت استدلال برای اصلاح نقشِ هیجانات، (ج) درهم‌تنیدگی به جای تفکیک، مواد درسی بر مبنای ارتباط متقابل پرورش تفکر– پرورش هیجان/احساس.
The main purpose of this study is the investigation on the place of reason and reasoning in Damasio’s view (with the emphasis on somatic marker hypothesis) and displaying its implications for rational education. The question raised up here is: what are the implications of Damasio’s theory for rational education? The research has been carried out by using the descriptive – analytic method. The neurobiological view of Damasio by emphasis on the role of body and biological regulation (homeostasis, value principle, emotions and feelings) correlates the flourishing of reason with emotions and feelings. Damasio believes that the coherence of cognition and affectional aspects is a necessity that originates from the evolution of organisms in order to maintain and manage life. Hence the proper function of reasoning is fundamentally dependent on the real function of emotions and feelings. In this view, reason defects, rather than being cognitive in nature, are related to defects in the functions of feeling and emotion. Hence, if the emotional system functions improperly, the decision-making process and reasoning will be faced with a fundamental defect. Among the implications of the Damasio’s perspective for rational education are: a) the recognition of the profitable role of emotions in flourishing reasoning skills; b) utilizing the capacity of reasoning to modify the counseling role of emotions; and c) integration, instead of segregation, of curriculum based on the interrelation of thought-emotion education.
انصافی مهربانی، سپیده، مدور، معصومه (۱۳۹۳). بررسی تطبیقی تربیت عقلانی از دیدگاه حضرت علی (ع) و جان دیویی، فلسفه‌وکلام، (۷)، ۱۱۰- ۸۳.
ایرانمنش، فاطمه، علوی، سیدحمیدرضا، امیری خراسانی، احمد (۱۳۹۶). طبیعت‌شناسی سعدی و دلالتهای آن در اهداف تربیت عقلانی، پژوهش در مسائل تعلیم‌وتربیت اسلامی، (۳۶)، ۱۵۷- ۱۳۵.
تلخابی، محمود، باقری، خسرو، بزرگی، آزاده، صحافی، لاله، محمدی، آزاد (۱۳۹۵). انسجام بین شناخت و هیجان در تربیت، فصلنامه تازه‌های علوم شناختی، ۱۸ (۳)، ۷۹-۶۸.
داماسیو، آنتونیو (۱۳۹۱). خطای دکارت (رضا امیر رحیمی، مترجم). تهران: مهر ویستا.
داماسیو، آنتونیو (۱۳۹۴الف). در جستجوی اسپینوزا (تقی کیمیایی اسدی، مترجم). تهران: نگاه معاصر.
داماسیو، آنتونیو (۱۳۹۴ب). خویشتن به ذهن می‌آید:ساختن مغز آگاه (رضا امیر رحیمی، مترجم). تهران: انتشارات مهر ویستا.
داماسیو، آنتونیو (۱۳۹۵). درک رخداد (تقی کیمیایی اسدی، مترجم). تهران: نگاه معاصر.
دهقان سرخ آبادی، سیده محدثه، کرامتی، انسی (۱۳۹۵). روش‌های آموزشی در سیره رضوی و دلالتهای آن برای تربیت عقلانی در دانشگاه فرهنگیان، ادیان مذاهب و عرفان: فرهنگ رضوی (۱۷)، ۳۵-۵۸.
عشوری، مریم، حیدری، محمد حسین، بختیار نصرآبادی، حسنعلی (۱۳۹۲). موانع تربیت عقلانی از دیدگاه شهید مطهری، مجله معرفت، ۲۲ (۱۹۴)، ۱۱۴-۱۰۱.
کاپلستون، فردریک (۱۳۷۵). فیلسوفان انگلیسی (امیرجلال‌الدین اعلم، مترجم). تهران: علمی و فرهنگی.
کانت، ایمانوئل (۱۳۹۴). نقد عقل محض (بهروز نظری، مترجم). تهران: انتشارات ققنوس.
کانت، ایمانوئل (۱۳۹۵). نقد عقل عملی (انشاالله رحمتی، مترجم). تهران: انتشارات سوفیا.
محمدی، آزاد (۱۳۹۸)، بررسی و تبیین چالش‌های برخاسته از نظریه‌ی داماسیو برای نظریه‌ی انسان عامل در عرصه نظر و تعامل تربیتی، رساله دکتری، دانشکده روان‌شناسی دانشگاه تهران.
هابرماس، یورگن (۱۳۸۴). نظریه کنش ارتباطی (کمال پولادی، مترجم). تهران: انتشارات روزنامه ایران.
Osse, T., Jonker, C. M., & Treur, J. (2008). Formalisation of Damasio’s theory of emotion, feeling and core consciousness. Consciousness and cognition, 17(1), 94-113.
Damasio, A. (1994). Descartes error: emotion, reason and the human brain. NY: Penguin Books.
Damasio, A. R. (1999). The feeling of what happens. NY: Harcourt Brace.
Damasio, A. (2001). Fundamental feelings. Nature, 413(6858), 781.
Damasio, A. R. (2003). Looking for Spinoza: Joy, sorrow, and the feeling brain. NY: Harcourt Brace.
Damasio, A. R. (2010). Self comes to mind: Constructing the conscious brain. NY: Pantheon Books.
Damasio, A. (2018). The strange order of things: Life, feeling, and the making of cultures. NY: Penguin Books.
Immordino-Yang, M. H. (2015). Emotions, Learning, and the Brain: Exploring the Educational Implications of Affective Neuroscience. NY: W.W. Norton & Co.
Immordino‐Yang, M. H., & Damasio, A. (2007). We feel, therefore we learn: The relevance of affective and social neuroscience to education. Mind, brain, and education, 1(1), 3-10.
Lerner, J. S., Li, Y., Valdesolo, P., & Kassam, K. S. (2015). Emotion and decision making. Annual review of psychology, 66, 799-823.
Schmidt, S. J. (2017). What Does Emotion Have to Do with Learning? Everything! Journal of Food Science Education, 16(3), 64-66.
- Thagard, P. (2008). Hot thought: Mechanisms and applications of emotional cognition. Cambridge, MA: MIT press.