چالشهای مفهومی تربیت معلم در ایران
محورهای موضوعی : تاریخ و ماهیت رشته فلسفهٔ تعلیم‌وتربیت، مکاتب و رویکردهای فلسفهٔ تعلیم‌وتربیت قدیم و جدید ،تاریخ اندیشه و عمل تربیتی (سیاست‌ها، برنامه‌ها، اقدامات و...) مفاهیم، گزاره‌ها و نظریه‌های تربیتی آراء مربیان و فیلسوفان تربیتی روش‌شناسی پژوهش‌های تربیتی انواع تربیت مسائل تعلیم‌وتربیت ایران و جهان برنامه درسی و آموزش در رشته‌های گوناگون
1 - دانشگاه فرهنگیان تهران
کلید واژه: نظام آموزش, نظام تربیت معلم, نظام ارزشها,
چکیده مقاله :
مقاله حاضر به بررسی سه مسئله بنیادی در حوزه آماده‌سازی معلمان می‌پردازد که هر یک نقش مهمی در شکل‌گیری هویت و اثربخشی حرفه‌ای معلمان ایفا می‌کنند. نخستین مسئله به تناقض میان تحقق خود و تعین‌گرایی سخت اشاره دارد. از آنجا که فرایند معلم شدن مستلزم امکان تحقق و پرورش فردیت و خودآگاهی است، این سؤال مطرح می‌شود که آیا نظام تربیت معلم بستری برای رشد قابلیتها و ویژگیهای منحصر به فرد داوطلبان معلمی فراهم می‌کند یا اینکه صرفاً با تکیه بر معیارهای بیرونی و استانداردهای ثابت، فرایند معلم شدن را پیش می‌برد و به تفاوتها و ترجیحات فردی بی‌اعتنایی می‌کند. مسئله دوم به تقابل ارزشهای معلمان و دانش‌آموزان می‌پردازد که موجب شکل‌گیری موقعیتی مبهم و بعضاً چالش برانگیز در فضای آموزشی می‌شود؛ چراکه در بستر تضاد نظامهای ارزشی، معلمان در ایجاد تجربه فرهنگی مشترک با محدودیت مواجه‌اند و قلمرو عمل آنها دستخوش عدم قطعیت می‌شود. مسئله سوم نیز نسبت میان متقاعدسازی و گفتگوی اصیل را در تعاملات آموزشی بررسی می‌کند و این دغدغه را مطرح می‌سازد که آیا هدف تربیت، صرفاً پذیرش ارزشها از سوی دانش‌آموزان است یا شکل‌دهی به بستری برای گفتگو و تبادل واقعی دیدگاهها. بدین ترتیب، تناقضهای مذکور در درون نظام و عمل تربیتی ریشه داشته و بی‌توجهی به آنها می‌تواند فرآیند تربیت معلم را با ناکارآمدی و تعارض مواجه کند.
This article aims to examine three fundamental issues relevant to the field of teacher preparation. The first centers on the contradiction between self-determination and strict determinism. Effective teaching requires space for self-realization and professional individuality; therefore, the crucial question is whether the current teacher education systems enable future teachers to discover and develop their unique capabilities, or whether these systems, instead, prioritize external standards and homogeneous criteria over personal qualities and preferences.
The second issue addresses the potential value conflict between teachers and students. In today’s diverse classrooms, differences in values and belief systems can hinder the formation of shared cultural and educational experiences. Such contradictions create situations where teachers’ actions are limited by the need to navigate between competing worldviews, making educational encounters less predictable and more complex.
The third issue explores the tension between instructional strategies focused on persuasion versus those encouraging genuine dialogue. This raises a fundamental question about educational practice: should teacher-student interaction aim to persuade students to adopt designated perspectives, or should it foster open dialogue that acknowledges and values differing viewpoints? Ultimately, these contradictions are deeply embedded in the practice of education itself. By preparing teachers for unpredictable and diverse contexts, teacher education must address these dilemmas, recognizing that rigid or purely prescriptive approaches may be self-defeating and undermine the goal of nurturing adaptable, reflective, and authentic educators.
آگامبن, ج. (1401) کودکی و تاریخ: درباره ویرانی تجربه (پویا ایمانی، مترجم). تهران: نشر مرکز.
تلخابی, م. (1396) تربیت ذهن: با تأکیر بر نظریه ساختن دانش کارل برایتر. تهران: انتشارات انگاره.
داماسیو, آ. (1399) درک رخداد (تقی کیمیایی اسدی، مترجم). تهران: نگاه معاصر.
سن, آ. (1401) فرهنگ، هنر و توسعه (کاظم فرهادی، مترجم). تهران: نشر چرخ.
لی, ل. (1400) تعامل اجتماعی و دنیای ذهن معلمان (آزاده بزرگی، مترجم). تهران: انتشارات انگاره.
وزارت آموزش و پرورش (1390) بانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
Floden, R., & Buchmann, M. (1990). Philosophical inquity in teacher education. In W. R. Houston, & W. R. Houston (Ed.), Handbook of Research on Teacher Education. New York: Macmillan.
Walton, D. (2007). Dialog theory for critical argumentation. Amesterdam: John Benjamins Publishers.
Bereiter, C. (2010). Knowledge- building dialogue. Toronto: Institute on knowledge building.
Berenson, F. M. (2005). Freedom. In D. I. Lloyd, Philosophy and the teacher (pp. 112-123). London & New York: Taylor & Francis e-Library.
Haakonssen, K., & Harris, J. A. (2010). Tomas Reid: Essays on the active powers of man. Edinburgh: Edinburgh University Press,.
OECD. (2023). PISA 2022 Results (Volume I): The State of Learning and Equity in Education. Paris: OECD Publishing. doi:PISA https://doi.org/10.1787/53f23881-en.
Schank, R. (2011). Teaching minds: How cognitive science can save our schools. New York: Teachers College Press.