تحلیل‌گفتمان‌انتقادی‌مسألۀ‌صلح‌درتعلیم‌وتربیت‌افغانستان‌مبتنی‌برسند‌قانون‌اساسی‌دورۀ‌جمهوری‌اسلامی
محورهای موضوعی :علی شاه فایق 1 , رمضان برخورداری 2 * , علیرضا محمودنیا 3
1 - دانشجو
2 - دانشگاه خوارزمی
3 - گروه فلسفه تربیت دانشگاه خوارزمی تهران
کلید واژه: صلح, تعلیم‌وتربیت, گفتمان انتقادی, جمهوری‌اسلامی افغانستان, اسلام‌گرایی, دموکراسی, نژاد‌گرایی, ملی‌گرایی,
چکیده مقاله :
در این پژوهش، «مسألۀ صلح در تعلیم‌وتربیت افغانستان، مبتنی بر سند قانون‌اساسی این کشور در دورۀ جمهوری‌اسلامی» مورد تحلیل قرار گرفته است. اما از آن جهت که کاربرد زبان دارای پیچیدگی‌های مختلف است و پیوندی با عرصه‌های بیرون از خود دارد، روش این پژوهش، تحلیل گفتمان‌انتقادی با رویکرد فرکلاف را به کمک رویکرد لاکلا و موف است. منبع اصلی این تحلیل، چنان‌که در عنوان ذکر شده است، سند قانون‌اساسی افغانستان در دورۀ جمهوری‌اسلامی است. در عین‌حال از اسناد و متون معتبر دیگر نیز برای توسعه و تعمیق تحلیل استفاده شده است. نتیجۀ به‌دست آمده از این تحلیل نشان می‌دهد که سند قانون‌اساسی، دارای گفتمان یگانه نیست؛ بلکه گفتمان‌های مختلفی را بدون داشتن محوریت و دال مرکزی مشخصی، در قالب یک نظم گفتمانی در درون خود جای داده است. مهم‌ترین گفتمان‌های شناسایی شده در این سند، گفتمان «اسلام‌گرایی»، «دموکراسی»، «نژاد‌گرایی» و «ملی‌گرایی» است که حول دال‌های اصلی «اسلام»، «مردم»، «قوم» و «ملت» شکل گرفته‌اند. این تعدد گفتمانی، سبب می‌شود که برساخت هویتی صلح در این سند، مرکب از دال‌های متنوع و مفاهیم متعدد و غیرمنسجم باشد که به‌دلیل تخاصم گفتمانی دال‌ها و سازه‌های یاد شده، برساخت صلح و در نتیجه آموزش صلح محقق نشود.
In the current study, the problem of peace in the education of Afghanistan, based on the official documents of Islamic Republic period has been analyzed. But because the use of language has different complexities and is related to external areas, this study has used the method of critical discourse analysis according to Fairclough's approach along with considerations of Laclau and Mouffe. The main source of this analysis is the document of The Constitution of Afghanistan in the period of the Islamic Republic. At the same time, other authoritative documents and texts have been used to develop and deepen the analysis. The result obtained from this analysis shows that the official documents do not have a single discourse; rather, they contain various discourses without having a specific central signifier, in the form of a discourse order. The most important discourses identified in these documents consist of "Islamism", "democracy", "racism", and "nationalism", which are formed around the main signifiers of "Islam", "people", "race" and "nation". This multiplicity of discourses causes the construction of the identity of peace in the documents to be composed of various signifiers and multiple and incoherent constructs, that cannot be actualized because of the antagonism involved among these signifiers and constructs, consequently, it does not fulfill peace education.
قرآن کریم
قانون‌اساسی افغانستان (توشیح 6/11/1382)
قانون‌اساسی افغانستان (مصوب سال 1343)
باقری، خسرو (1398). صلح از منظر تعلیم‌وتربیت. ارائه شده در سومین همایش سالانه انجمن علمی مطالعات صلح ایران، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
جهانبگلو، رامین (1368). انقلاب فرانسه و جنگ از دیدگاه هگل. تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
خاتمی‌خسروشاهی، سیدابراهیم (1383). کتاب آسیا (3): ویژه افغانستان پس از طالبان. تهران: انتشارات مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
خاکپور، حسن و عقدایی، فاطمه (1397). تحلیل گفتمان انتقادی امام محمدباقر (ع) خطاب به اهل دمشق بر مبنای نظریۀ فرکلاف و ون‌دایک. فصل‌نامه مطالعات ادبی متون اسلامی، 3(1)، 12-18.
خلیلی، ابراهیم؛ خورسندی طاسکوه، علی؛ آراسته، حمیدرضا؛ غیاثی‌ندوشن، سعید (1396). تحلیل گفتمان انتقادی تاریخی از استقلال دانشگاهی نظام آموزش عالی ایران. فصل‌نامه علمی پژوهشی آموزش عالی ایران، 9(4)، 33.
دیهمی، خشایار (1398). دانشنامۀ جنگ و صلح. جلد: 1. تهران: صدای معاصر.
روا، اولیور (1369). افغانستان، اسلام و نوگرایی سیاسی (ابوالحسن سروقدمقدم، مترجم). مشهد: معاونت فرهنگی آستان قدس.
سجادی، سید عبدالقیوم (1388). گفتمان جهانی‌شدن و اسلام سیاسی در افغانستان پساطالبان. قم: سازمان انتشارات دانشگاه مفید.
شعبانی، محمد و طاهری، عبدالمحمد و عیسایی‌خوش، کوروش (1395). آموزش صلح راهی به‌سوی توسعۀ فرهنگ صلح. اولین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های‌نوین در حوزۀ علوم‌تربیتی و روان‌شناسی و مطالعات‌اجتماعی. ایران: قم: مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی سروش حکمت مرتضوی.
شفایی، امان‌الله (1396). تحلیل گفتمانی اسلام‌های سیاسی در افغانستان. تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
م صالحی، حمید (1396). هستی‌شناسی صلح و جایگاه آن در نظام‌آموزشی ژاپن. فصل‌نامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، 1(26)، 107-119.
عباسی، مجید و خدادوست، جبار (1394). نقش آلمان در حفظ صلح و امنیت بین‌المللی: مطالعه موردی افغانستان. فصل‌نامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، 4(13)، 170-190.
غبار، غلام‌محمد (1368). افغانستان در مسیر تاریخ. تهران: مرکز نشر انقلاب با همکاری جمهوری.
فایق، علی‌شاه (1400). ستیز با تعلیم‌وتربیت در افغانستان، واقعیتِ جامعه یا توهم دشمنان؟. خبرگزاری پیک آفتاب.
فایق، علی‌شاه (1401). یک‌جانبه‌نگری و انحصار؛ سقوط پنج نظام سیاسی در کمتر از پنج دهه. روزنامه 8صبح، سال شانزدهم، شماره 3716.
فتحی واجارگاه، کوروش (1382). بررسی جایگاه صلح و جنگ در کتب‌درسی دوره‌ابتدایی کشور. مجله علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، 26-46.
فتحی واجارگاه، کوروش و اسلامی، معصومه (1387). بررسی میزان توجه به «آموزش صلح» در برنامه‌درسی دوره‌ابتدایی از دیدگاه متخصصان تعلیم‌وتربیت، کارشناسان برنامه‌ریزی درسی و معلمان دوره ابتدایی شهر تهران. فصل‌نامه نوآوری‌های آموزش، 7(25)، 50-70.
فرکلاف، نورمن (1398). تحلیل گفتمان انتقادی (روح‌الله قاسمی، مترجم). تهران: اندیشه احسان.
فرهنگ، محمدصدیق (1367). افغانستان در پنج قرن اخیر. پشاور: مطبعه آریانا.
قادری، مصطفی؛ محسن‌پور، بهرام؛ نقیب‌زاده، میر عبدالحسین؛ عطاران، محمد (1387). تبیین برنامۀ درسی صلح‌محور در فلسفه کانت. فصل‌نامۀ مطالعات برنامه درسی، 2(8)، 47-81.
کانت، ایمانوئل (2015). طرح فلسفی به‌سوی صلح ابدی (باقر پرهام، مترجم). نشر انترنتی: توانا.
گروه مؤلفان (1398). تعلیم و تربیۀ اسلامی؛ صنف3 و 10، کابل: ریاست ارتباط و آگاهی عامه وزارت معارف.
گروه مؤلفان (1398). تعلیمات مدنی؛ صنف12، کابل: ریاست ارتباط و آگاهی عامه وزارت معارف.
گروه مؤلفان (1398). وطن‌دوستی؛ صنف7، 8 و 9، کابل: ریاست ارتباط و آگاهی عامه وزارت معارف.
لکلائو، ارنستو و موفه، شانتال (1392). هژمونی و استراتژی سوسیالیستی (محمد رضایی، مترجم). تهران: نشر ثالث.
متین نیک‌ی، محمدثنا (2005 م). شرح زمانی رویدادهای مهم سیاسی افغانستان. نشر انترنتی: سایت آریایی.
مرادی، صاحبنظر (1394). افغانستان در سده بیستم: از عبدالرحمن تا کرزی. کابل: انتشارات سعید.
مسلم‌یار، احمد شعیب و رضوی، ابوالفضل (1399). لویه جرگه و جایگاه آن در تاریخ‌نگاری معاصر افغانستان. جامعه‌شناسی تاریخی، 12(1)، 144-178.
ملازهی، پیرمحمد (1382). قانون‌اساسی جدید افغانستان: تعامل سنت با مدرنیسم. فصل‌نامۀ نهضت، 4(16)، 35-43.
موسوی، سید علی (1388). تاریخ تحلیلی افغانستان از ظاهرشان تا کرزی. مطبعه (چاپخانه) بلخ.
نسرین‌پی، پریچهر (1390). صلح را باید از کودکی آموخت: گفتگو با توران میرهادی و ناصر یوسفی. تهران: کارگاه کودک.
ونتربتم، ایمیلی (1389). وضعیت عدالت انتقالی در افغانستان (سوسن فخری، مترجم). کابل: واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان.
یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان (هادی جلیلی، مترجم). تهران: نشر نی.
Burde, Dana (2014). Schools for Conflict or for Peace in Afghanistan. New York: Columbia university press.
Fairclough, N. (1995). Critical Discourse Analysis. London: Longman.
Howarth, D (2000). Discourse. UK: Open University Press.
Laclau, E. & Mouffe, C. (2001). Hegemony and Socialist Strategy. London: Verso, Second Edition
Sajjadi, S. M. (2015). Development discourses on the educational system of Iran: A critical analysis of their effects. Policy Futures in Education, 13 (7), 819-834. Doi.
Yazdani, Hafiza (2020). “Peace Education in Afghanistan: A Comparative Study of Conflict and Post-Conflict School Textbooks”. A thesis submitted to the University of Otago in fulfilment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy